दहावी विषय – मराठी व्याकरण

         रामलक्ष्मण                राम आणि लक्ष्मण 

(२) वैकल्पिक द्वंद्व समास :

उदा : सामासिक शब्द           विग्रह 

       खरेखोटे                    खरे किंवा खोटे 

       बरे वाईट                   बरे किंवा वाईट

(३) समाहार द्वंद्व समास :

 उदा : सामासिक शब्द          विग्रह 

           गप्पा गोष्टी                गप्पा, गोष्टी वगैरे

          मीठ भाकर                मीठ, भाकर वगैरे

(३) द्विगू समास  : या समासामध्ये पहिले पद हे संख्याविशेषण असते. म्हणुनच या समासाला द्विगू समास म्हणतात. 

उदा : सामासिक शब्द          विग्रह 

        नवरात्र                       नऊ रात्रींचा समूह

        चौकोन                       चार कोनांचा समूह

शब्दसिद्धी 

भाषेमधला शब्द कसा तयार होतो त्याला शब्दसिद्धी म्हणतात.

शब्दसिद्धीचे प्रकार :

(१) उपसर्गघटित शब्द : 

 मूळ शब्दाच्या आधी एक किंवा अधिक अक्षरे लागून जे शब्द तयार होतात, त्यांना उपसर्गघटित शब्द म्हणतात.

आधी लागणा-या अक्षरांना किंवा शब्दांना उपसर्ग म्हणतात.

उदा : उपसर्ग          +    मूळ शब्द     = उपसर्गघटित शब्द 

    (१) सु                +      विचार        = सुविचार 

    (२)गैर                +      समज        =  गैरसमज

    (३) यथा             +      शक्ती         =  यथाशक्ती

    (४) गैर               +      समज        = गैरसमज 

(२) प्रत्ययघटित शब्द : 

 मूळ शब्दाच्या नंतर एक किंवा अधिक अक्षरे जोडून जे शब्द तयार होतात, त्यांना प्रत्ययघटित शब्द असे म्हणतात. 

नंतर लागणा-या शब्दांना प्रत्यय म्हणतात.

उदा : मूळ शब्द    +    प्रत्यय       = प्रत्ययघटित शब्द 

 (१)     रस           +    इक          =  रसिक

 (२)   बुद्धि           +  मान           = बुद्धिमान 

(३) दुकान            +  दार            = दुकानदार 

(४) माणूस           + की              = माणूसकी 

(३) अभ्यस्त शब्द  : 

एकाच प्रकारचे दोन शब्द एकत्र येणे किंवा सार्थ व निरर्थक शब्द एकत्र येणे किंवा दोन विरुद्ध शब्द एकत्र येणे किंवा शब्दांची पुनरावुत्ती होणे, अशा प्रकारच्या शब्दांना अभ्यस्त शब्द म्हणतात. 

उदा : (१) पूर्णाभ्यस्त – क्षणक्षण, जवळजवळ

         (२) अंशाभ्यस्त – आसपास, उभाआडवा

         (३) अनुकरणवाचक – कडकड, बडबड